مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت و اعتراض به گواهی انحصار وراثت

مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت و اعتراض به گواهی انحصار وراثت

پس از فوت فرد تا وقتی هزینه کفن ‌و دفن و بدهی ‌های متوفی پرداخت نشده باشد، کسی اجازه ندارد، در اموال متوفی کم‌ترین دخل و تصرفی بکند. بر این اساس، می‌بایست تکلیف مایملک (دارایی) و همچنین میزان حقوق ورثه و حتی چگونگی اجرای وصیت نامه ‌اش مشخص گردد. ضمن این که ورثه یا هر ذی نفعی برای تقسیم ارث و میراث و یا انتقال ترکه و یا هر اقدام حقوقی در ادارات دولتی، دفاتر اسناد رسمی، بانک‌ها و … و همچنین مطالبه مهریه، نیازمند گواهی انحصار وراثت است. بنابر این مهم‌ترین گام در تقسیم ارث و میراث، تعیین وراث یا منحصر کردن وراث به تعداد مشخصی از افراد است که در اصطلاح حقوقی به آن «انحصار وراثت» گفته می‌شود. در ادامه به بررسی مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت و اعتراض به گواهی انحصار وراثت خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

مرجع صلاحیت دار درخواست گواهی انحصار وراثت مطابق ماده (20) قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، دعاوی مربوط به ترکه متوفی در دادگاه محلی اقامه می‌شوند‌ که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، در آن محل بوده است که براي درخواست گواهی انحصار وراثت بايد به شوراي حل اختلاف آخرين محل اقامت دائمي متوفي مراجعه کرد. ليکن بايد توجه کرد که رسيدگي به دعاوي درباره اصل و نسب، وصيت، توليت يا وقف که ممکن است، پس از فوت متوفي ايجاد شود، کماکان در صلاحيت دادگاه‌هاي عمومي است و چنين دعاوي حتي با توافق طرفين قابليت طرح در شوراي حل اختلاف را ندارد.
لازم به ذکر است اگر هم آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران در آن حوزه بوده است.

اشخاص صلاحیت دار برای درخواست گواهی انحصار وراثت

وراث متوفی و یا سایر اشخاص ذی نفع از قبيل طلبکار متوفي، کسي که متوفي به نفع او وصيت کرده (موصي له) يا کسي که از سوي متوفي مامور اجراي وصيت شده است (وصي)، می‌توانند از دادگاه تقاضای درخواست گواهی انحصار وراثت نمایند. به عبارت دیگر، منظور از افراد ذی‌نفع کسانی هستند که از متوفی طلب دارند، وصی او هستند یا از اثبات وراثت فرد دیگری سود می‌برند.
چنانچه وراث یا اشخاص ذینفع متعدد باشند، نیازی به درخواست همگی آن‌ها نمی‌باشد و اقدام یک نفر از آن‌ها برای تقاضا کفایت می‌نماید و میتواند مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت را طی کند. مخالفت يا همکاري نکردن يک يا چند تن از ورثه به هر دليلي که باشد، مانع رسيدگي و صدور گواهي انحصار وراثت نيست.

گواهی انحصار وراثت چیست؟

گواهی است که توسط شورای حل اختلاف آخرین محل اقامتگاه متوفی صادر می‌شود و در آن ورثه میزان سهم الارث آن مشخص می‌شود.

فرآیند رسیدگی به دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت

مرجع رسیدگی کننده، پس از ملاحظه اسناد و مدارک تقدیمی، درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیر الانتشار یا محلی آگهی می‌نماید و هزینه نشر آگهی نیز به عهده متقاضی می‌باشد. پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که معترضی نباشد، مرجع رسیدگی کننده با توجه به ادله و اسناد ارائه شده، گواهی انحصار وراثت، تعیین تعداد وراث و نسبت آن‌ها به متوفی را صادر می نماید. این حکم برابر مقررات قابل تجدید نظر است.

نکته ـ اشخاصی که تصدیق انحصار وراثت تحصیل کرده ‌اند، می‌توانند مطابق تصدیق نامبرده تقسیم ترکه و مطالبات متوفی را از کسانی که مدیون یا متصرف مال متوفی هستند، مطالبه نمایند، مدیون یا متصرف باید ترکه و مطالبات متوفی را به آن‌ها تسلیم نماید و درصورت تادیه دین و یا تسلیم مال در مقابل هر مدعی وراثت، بری محسوب خواهد شد و مدعی نامبرده حق رجوع به شخص یا اشخاصی خواهد داشت که طلب متوفی را به وصول و یا مال متعلق به او را دریافت نموده اند.

آگهی گواهی انحصار وراثت

معمولاً در جریان مراحل درخواست انحصار وراثت، دادگاه با هزینه متقاضیان، یک آگهی فوت در روزنامه منتشر می‌کند تا وراث احتمالی یا کسانی که ادعایی دارند، برای ثبت آن به دادگاه مراجعه کنند. چاپ آگهی در روزنامه‌ های کثیر الانتشار به هزینه وارثان، جزو هزینه انحصار وراثت محسوب می‌شود. اما در روستا این هزینه از دوش وارث ساقط می‌شود و تنها یک اعلام در معابر عمومی کفایت می‌کند. در مجموع هزینه انحصار وراثت بر عهده وارثان است و باید بین آن‌ها تقسیم شود.

نکته ـ رسيدگي به دعاوي درباره احوال شخصيه ايرانيان غير شيعه، زرتشتي، کليمي يا مسيحي در هر مورد بر اساس قواعد همان کيش و آيين انجام مي‌شود. بنابر اين در صورتي که متوفي از اقليت ‌هاي مذهبي باشد. نظر مرجع مذهبي مربوطه درباره تقسيم ماترک بايد همراه درخواست ارائه شود و مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت طی شود.

نکته ـ ‌هر کدام از ذی نفعان و ورثه می توانند با مراجعه به مرجع صادر کننده، گواهی درخواست کپی برابر اصل کنند.

نکته ـ در صورتی که به واسطه معلوم نبودن ورثه یا برای تصفیه ترکه و غیره قبلاً برای معرفی ورثه آگهی شده باشد، صدور تصدیق انحصار وراثت محتاج به آگهی جدید نبوده و در صورت درخواست هر یک از ورثه یا اشخاص ذینفع تصدیق انحصار وراثت صادر خواهد شد و می توان مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت را طی کند.

انواع گواهی انحصار ورثه

انحصار ورثه به دو صورت محدود و نا محدود صادر می‌شود. در صورتی که قصد معامله (انتقال) مالی بالای سه میلیون تومان از اموال متوفی را دارید، بایستی گواهی حصر وراثت نامحدود اخذ نمایید. در غیر این صورت گواهی حصر وراثت محدود اخذ می شود.

نکته ـ وکالت در اخذ گواهی انحصار وراثت، لزوماً بایستی این کار توسط وکیل دادگستری انجام شود و مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت طی شود.

هزینه انحصار وراثت

هزینه انحصار وراثت برای همه یکسان نیست. وکیل گرفتن، چاپ آگهی، تهیه مدارک لازم انحصار وراثت‌، برای هر شخص متفاوت است.

اعتراض به گواهی انحصار وراثت

با وصول درخواست حصر وراثت به شورای حل اختلاف، این امکان وجود دارد که اشخاص ذینفع به جهاتی از جمله، تعداد وراث باقیمانده از متوفی یا اعتراض به نسب آن‌ها نسبت به متوفی یا به زوجیت همسر مورد ادعای ذکر شده در درخواست و یا اصل نکاح و یا طلاق وی یا وقوع اختلاف در وصیت‌نامه ابرازی مطرح گردد. شوراي حل اختلاف در مواردي که صلاحيت رسيدگي به آن ها را دارد، با تشکيل جلسه و دعوت از طرفين به موضوع رسيدگي و حکم مقتضي را صادر مي کند و در مواردي که خارج از صلاحيت شوراي حل اختلاف است، با وصول اعتراض، رسيدگي به موضوع را در شورا تا تعيين تکليف در دادگاه صالح متوقف مي کند.

بر این اساس، شورای حل اختلاف، وقت رسیدگی تعیین و با تشکیل جلسه و دعوت از طرفین صرفاً نسبت به اعتراض به تعداد ورثه رسیدگی ‌های مقتضی را معمول نموده و نسبت به اعتراض واصله در این باره نفیاً یا اثباتاً اتخاذ تصمیم می‌نماید و نسبت به سایر موارد اعتراض چون رسیدگی به آن‌ها از خصایص ذاتی دادگاه‌های عمومی اختصاص یافته به امور خانواده می‌باشد. با صدور قرار اناطه موقتاً پرونده از جریان رسیدگی خارج شده و شورا معترض را هدایت و ارشاد قانونی نموده تا در صورت بقاء در اعتراض خود به دادگاه‌های موصوف مراجعه نماید، بدیهی است دادگاه عمومی خانواده با تقدیم دادخواست معترض، درباره هر یک ازجهات مورد نظر خواهان، رسیدگی و حکم مقتضی درباره اختلاف طرفین صادر و نسبت به صدور گواهی انحصار وراثت، متقاضی را به مرجع صالح (شورای حل اختلاف) هدایت قانونی می‌نماید و این بار با طرح درخواست انحصار وراثت و عدم اعتراض به درخواست انحصار وراثت مزبور طبق مقررات مربوط به حصر وراثت صادر خواهد شد.

اشخاصی که حق اعتراض به گواهی انحصار وراثت دارند:

شخص ذینفع بر طبق مواد (369) و (362) قانون امور حسبی می‌تواند در مقام اعتراض به گواهی انحصار وراثت مبادرت ورزد، ماده (369) قانون امور حسبی در این باره می گوید: در مورد ماده ۳۶۴ (منظور گواهی حصر وراثت) اشخاص ذینفع می توانند به درخواست تصدیق و همچنین به تصدیقی که درموضوع وراثت صادر می شود، اعتراض نمایند و رای دادگاه دراین خصوص قابل پژوهش و فرجام است، بدین ترتیب دراجرای ماده ۳۶۲ همان قانون، درصورت وصول اعتراض از ناحیه معترض ذینفع، شورای حل اختلاف جلسه ای برای رسیدگی به اعتراض معین نموده، و به معترض و درخواست کننده تصدیق اطلاع می دهد و در جلسه پس از رسیدگی حکم خواهد داد، این حکم برابر مقرارت قابل تجدید نظر است.

نکته ـ در کلیه مواردی که دادستان تشخیص دهد که متوفی بلا وارث بوده و درخواست اشخاص برای صدور تصدیق بی اساس است، می تواند به درخواست تصدیق انحصار وارثت اعتراض نماید و نیز می‌تواند در صورتی که متوفی را بلا وارث بداند، به تصدیق انحصار وراثت در موردی که تصدیق مسبوق به آگهی نیست اعتراض کند و در هر حال دادستان حق دارد، از رای دادگاه پژوهش وفرجام خواهی کند

نکته ـ مادامی که برای محجور، قیم و برای غایب، امین معین نشده، دادستان می‌تواند به نام محجور و غایب، به درخواست تصدیق انحصار وارثت اعتراض نماید.